DUYUN BİZİ: KRONİK BÖBREK HASTALARI SORUNLARI VE ÇÖZÜM YOLLARI PANELİ - Notlar 2

DUYUN BİZİ: KRONİK BÖBREK HASTALARI SORUNLARI VE ÇÖZÜM YOLLARI PANELİ - Notlar 2

DUYUN BİZİ
Türkiyede Organ Nakli Sorunları ve Çözüm yolları Paneli

PANELİN AMACI:
Türkiye'de Organ bekleyen hastaların, Organ naklinin önündeki engellerin ve çözüm yollarının neler olduğu ; konuyla ilgili Devlet kurum ve kuruluşları, Ünüversite Hastaneleri'nin içindeki sorunları yetkililere ve kamuoyuna duyurmak amaçıyla yapılmıştır.
PANELİSTLER
Moderatör
Dr.Serdar SAVAŞ (SS )
Konuşmacılar


Dr. Bekir KESKİNKILIÇ ( BK )
Sağlık Bakanılığı Tedavi İşleri Gen.Müd.
Prof. Dr.Servet Rüştü KARAHAN (SK )
Çalışma Baknlığı Sağlık İşleri Gen.Müdürü
Prof.Dr. Mahmut ÇARİN ( MÇ )
İ.Ü.Çapa Tıp Fakültesi Tıbbi Biyoloji Ana Bilim Dalı Başkanı
Prof.Dr.Aydın TÜRKMEN (AT )
İstanbul Ünüversitesi Çapa Tıp Fakültesi Nefroloji Ana Bilim Dalı
Prof.Dr. Alper DEMİRBAŞ (AD )
Akdeniz Ünüversitesi Tıp Fakültesi Genel Cerrahi Ana Bilim Dalı
( Organ Nakli Merkezi Müdürü )
Doç.Dr. Murat TUNCER ( MT )
Akdeniz Ünüversitesi Tıp Fakültesi Nefroloji Ana Bilim Dalı
Şükrü ÖZBUĞDAY (ŞÖ )
Diyanet İşleri Başkanlığı Din İşleri Yüksek Kurul Üyesi
A.Vahap ACAR ( VA )
Böbrek Hasta Haklarını Koruma ve Sosyal Yardımlaşma Dernek Genel Başkanı
Panele 800'e yakın hasta ve hasta yakını, Özel diyaliz merkezleri temsilcileri, (Diader) çeşitli merkezlerden doktor ve hemşireleri, İstanbul Ünüversitesi Cerrah Paşa Nefroloji A.B.D. Öğretim Üyesi Prof.Dr. Meltem PEKPAK, Şişli Etfal Hastanesi Klinik Şefi Doç.Dr.Abdülkadir ÜNSAL, Kartal Devlet Hastanesinden Başhekim yardmcısı Uzm.Dr. Mustafa TEKÇE, Opr.Dr. Mehmet YIDIRIM, eski Bakanlardan Hamdi ÜÇPINARLAR, İstanbul Büyükşehir Belediyesi Sağlık Komisyon Başkanı sayın Metin GENÇ sayın Tülay ERÜNSAL BÖHAK Hukuk danışmanı Av.Veysi KAYA ve BÖHAK Çanakkale şube başkanı Asuman YILMAZ katılmışlardır.


(VA)
Panelimiz, Türkiye'de kronik böbrek hastalarının en önemli sorunlarından biri olan organ nakline odaklanacak. Geçen yıl yine BÖHAK'ın düzenlediği ilk panelde genel sorunlar tespit edilmişti. Organ nakli onların en önde gelenlerinden bir tanesiydi.
SS: Kronik böbrek yetmezliği nedir?
AT: Tanımlamalarla ilgili birkaç şey söylemek istiyorum. Kronik böbrek hastalığı, idrarında sürekli problem yaşayan hastaları tanımlar. Kronik böbrek yetersizliğinde, olay artık geri dönülmez şekilde ilerlemiştir. Bir süre sonra gerekli müdahaleler yapılmazsa, son dönem böbrek yetersizliği ortaya çıkıyor ve trasplantasyona ihtiyaç duyuluyor. Hastalık ülkemizde değişik sıklıklarda yer alıyor. Burada Türk Nefroloji Derneği'nin son yıllarda yaptığı kayıt sisteminden alınan veriler var. Olayın boyutlarını göstermek için önemli. 2003 senesi içerisinde bu tabloya yeni girenlerin sayısı, milyon nufüs başına sayısı 118 civarında. Yetmiş milyonluk nufüsa sahip olduğumuz düşünülürse, her sene aşağı yukarı 8000 civarında hasta bu tabloya giriyor. Senede 600-700 tane nakil yaparken her sene bu sayıya 7000-8000 hasta ekleniyor. Bir çok hasta organ bekliyor, bir çok hastayı da ne yazık ki organ beklerken yitiriyoruz.
2003: SDBY tedavisi gören tüm olgular 30.223 (prevelans 432/milyon nüfus). Hersene diyalize girenlerin sayısı 30binler civarında, hersene bu sayı artacaktır.
" Kronik böbrek yetmezliğinin nedenleri ülkelere göre değişiklik gösterebilmekte:
Türkiye'de (giderek batılı ülkelerde de)
diyabetik böbrek hastalığı %22.8,
Kronik glomerulonefrit %20.3, (Nefritler)
hipertansiyon, %16.7,
Orolojik ety %9.5,
TIN %5.9,
Kistik h%2.8,
Diğer %3.8,
Bilinmeyen %18.2
" KBY belirtileri ve Bulguları
Deri
Solunum
Kardiovasküler
Gastraentinal sistem
Metabolik
Henopoetik sistem
" Kronik Böbrek Yetmezliği Tedavisi
Konservatif tedavi (diyaliz ya da nakil öncesi)
Hastalığın ilerlemesini kolaylaştıran nedenlerin tedavisi
İlerleme hızının düşürülmesi
Üretik bulguların tedavisi
Replasman tedavisi hazırlık
Diyaliz
Nakil
Konservatif Tedavi
Replasman Tedavileri
Kronik düzenli hemodiyaliz %77.4
Kronik periton diyaliz %10.5
Transplantasyon %12.1
Transplantasyon mu diyaliz mi?
Transplantasyon;
Daha uzun ömür
Daha ucuz
Daha ekonomik
ABD'de en az ölüm canlı akrabadan nakil. Canlı akrabadan gelen nakil daha uzun sürüyor.
Tedavi maliyetleri
Hemodiyaliz 22.644
Periton diyaliz 22.350
Transplantasyon 23.393 1 yıl
Transplantasyon 10.028 2 yıl
Ekonomik faktör çok önemli, siyasi otoritenin dikkate alması gerekir. Transplantasyondan sonra ilk sene içerisinde aşağı yukarı maliyetler aynı ama birinci sene sonrasında transplantasyonlu hastaların maliyeti %50 oranında daha ucuz. Bu çok önemli bir faktör ve hasta sayılarını söyledik giderek artan hasta sayılarına sahibiz. Hükümetin sırf bu ekonomik gerekçelerle transplantasyon işini öncelikle ele alması, bu konuda politika geliştirmesi ve kadavra donör elde edim şartlarını zorlaması, tedbirler alması şart. Bu yalnız hekimlerin ve hastaların işi değil.
Sonuç
En iyi replasman tedavisi transplantasyondur. Bunu arttırmak toplumun tüm kesiminin işidir.
SS: Genel müdür yardımcımıza, Bekir Bey acaba sorunun şu anda Türkiye'deki boyutu nedir?
BK: Türkiye'de uzun süredir böbrek nakli yapılıyor. AB ülkelerine bakılınca aynı hızda değiliz. Akdeniz'in yerel başarısı var. Ülke olarak başarılıyız demek için bu başarıyı yurt çapına yaymamız gerekiyor. 2001'den beri, Sağlık Bakanlığı, organ nakli koordinasyonu üstlendi. Yasal mevzuatını hazırlayarak üstlenmiş durumda. Kadavra organ naklini o şekilde yapıyor. 93 yılında yapılan yasamızda 18 yaşını bitirmiş her canlıdan nakil mümkündü. Kadavrada ise 2001'de bakanlığın devir aldığı günden bugüne çok da ciddi ilerleme kaydedemedik. %225-250 civarında bir artış gösterdi ama diğer rakamları gözönüne aldığımızda hiç beklenen bir rakam değil. 2003 yılı sonu itibarıyla son dönem böbrek yetmezliği sayısı 30.562. Bu hastaların 26.707'si hemodiyaliz, 3855'i periton diyalizi hizmeti alıyor. Değerli hocam son dönem böbrek hastalarının %12'si transplantasyona giriyor dedi ama biz daha az gibi algılıyoruz. Geçen sene 600'ü biraz daha geçmişiz. 400 canlıdan 177'si kadavradan. Kadavrada açığımız çok fazla. Avrupa Birliği'nde ortalama milyon nüfus başına 20 civarında donör kullanımı var. Yılda 2800-3000'e yakın kadavradan böbrek kullanma şansımız olacak. Şu anda 6500 hastamız var, en azından yarısına kadar böbrek sağlamış oluruz. Niye olmuyor? Çeşitli sebeleri var, sorunlardan konuşalım. Ama vizyonumuz şu; eğer bu başarı ülkenin bir kısmında sağlanıyorsa, genelinde sağlanmaması için hiçbir sebep yok. Sadece organizasyon ve çalışmak yeterli. Bizim de görevimiz bu organizasyonu ve çalışmayı sağlamak.
SS: Vahap Bey siz bir böbrek hastasıydınız organ nakli de oldunuz, işin öncesini ve sonrasını da biliyorsunuz, son dönem böbrek hastası olmak ne demek hasta gözüyle?
VA: Hastalanmadan önceki hayatımla şimdiki hayatım arasındaki farktan bahsetmek istiyorum. Ben ticaretle uğraşıyordum. Hastalığa yakalandıktan sonra işlerimi devretmek zorunda kaldım çünkü işlerimin takibini yapamıyordum. 1994'ün ilk başlarında diyaliz merkezleri çok fazla değildi. Diyalize girmek için 3-4 ay sırada kaldım.İşlerimi tasviye ettim, sosyal hayat sıfırlara indi, annem vefat ettiğinde cenazesine bile gidemedim. Tatile gitmek mümkün değil. Ailede diyaliz hastası varsa bütün aile kendini ona göre ayarlamalıdır. Her gittiğinde "Evladım yaşayacak mı?" sorusu hep bir gerginlik getiriyor. 500'e yakın gençlerimiz var ellerinde sanatları olmasına rağmen iş bulamıyorlar, ileriye yönelik program yapamıyorlar. Bu arkadaşlar tek bir ümitle yaşıyorlar: Böbrek nakli. Sadece kendisi için değil ailesi, devleti için de problem. Maliyeti de yüksek.
SS: Değerli izleyicilerimizn arasında çok sayıda diyalize giren organ bekleyen hastalarımız var. Acaba onların içerisinden bir cümleyle kendi yaşadıklarını anlatacak bir iki kişi var mı?
Hasta: 13 yaşında böbrek hastası bir çocuğun babasıyım. Böbrek nakli yaptırmak için Trabzon'dan geldim. Babamdan oğluma böbrek nakli yaptıracağım. İki sorunumu dile getirmek istiyorum. Birincisi nakil hazırlığı süresi uzunluğu, ben iki aydır burdayım hala sonuçlandırmadım, ikincisi Trabzon vs. gibi diğer illerdeki üniversitelerimizde de transplantasyon merkezi açılmasını arz ediyoruz.
Hasta: Emekli Matematik Öğretmeni Yılmaz Işık. 2 yıl hemodiyalize, 1.5 yıl periton diyalizine girdim. Hastanın neler çektiğini diyalize giren bilir. 4.5 ay önce Akdeniz Üniversitesi Organ Naklinde eşimden doku uyumu olmadan ameliyat oldum, şimdi de sağlıklıyım. Böbrek yetmezliğine yakalandığımda, gerek Çapa gerek Cerrahpaşa'ya eşimle başvurdum, doku tutmadığı için reddedildim. Akdeniz Üniversitesi bu imkanı bize sağladığı için şükranlarımı sunarım, çektiğim sıkıntılardan kurtardığı için çok büyük sevgilerimi saygılarımı sunarım.
SS: Servet Karahan'a dönmek istiyorum. Siz şu anda SSK Sağlık İşleri Genel Müdürüsünüz ve Türkiye'de en çok kronik böbrek yetmezliği ve son dönem böbrek yetmezliği hastasına sahip olan kurumun başında geliyorsunuz. Sorun sizin gözünüzden nasıl görünüyor? Özellikle ekonomik boyutları nelerdir?
SK: Elimizdeki rakamlara göre 2000-2003 yılında kronik böbrek hasta sayısında yaklaşık 12 binlik bir artış var. 2000 yılında 18.063 iken biraz önce Bekir Bey'in verdiği rakamlardan 2003'de 30561'e çıktığını öğreniyoruz. Öncelikler önlemlerin, bu hızın azaltılmasına yönelik olmasını temenni ediyorum. Bugün Sosyal Sigortalar Kurumu, Türkiye'de nüfusun %40'ına hizmet veriyor. Diyaliz hastalarına baktığımızda bu oran daha da yüksek. 2002 verilerine göre, 489 cihazımız var ki bu Türkiye'deki cihazların %8.6'sı. Diyaliz hastalarına hizmet satın alarak hizmet veriyoruz. Önemli bir kısmını özel kuruluşlardan alıyoruz. Haftada üç kere hastalarımız tedavi olmakta. SSK 250 bin seanslık seans satın alıyor, 200 binini kendisi veriyor. Çok büyük bir gider maliyeti düşük tek yol nakil hastalarının sayılarını hızla artırmak. Görevi üstlendiğimizden bu yana önemli çalışmalar yaptık. İzmir'de transplantasyon yapan 2 merkezimiz var, başarılı sonuçları var. Bunun yanında Ankara İhtisas Hastanesi organ nakli yapılmakta.. Geçtiğimiz yıl Cerrapaşa'da nakil yapan bir doktorumuz Göztepe'ye nakil oldu. Ve bir organ nakil merkezi kuruyoruz. Senede 6500 civarında transplantasyon bekleyen hasta var, yarısı için bile merkez sayısını artırmalıyız. Transplantayonu arttırıp, kurum giderlerini düşürmek amacımız. Sadece 3 merkezin gideri 47 trilyon civarı, ama giderden daha önemlisi, yaşam kalitesinin artması için hastalarımızın bir an önce tranplantsyon olmalıdır. Sadece SSK sorunu değil, donör sorunudur. Nakil sayısı hızla arttırılmalıdır.

(Telgraflar okundu)
Mehmet Ali ŞAHİN - Devlet Bakanı ve Başbakan Yardımcısı
Prof.Dr.Recep AKDAĞ - Sağlık Bakanı
Binali YILDIRIM - Ulaştırma Bakanı
Güldal AKŞİT - Devlet Bakanı
Dr.Mahmut KOÇAK - Afyon Millet Vekili
Dr.Alaattin BÜYÜKKAYA - İstanbul Millet Vekili
Lokman AYVA - İstanbul Millet Vekili
Mehmet SEKMEN - İstanbul Millet Vekili
Ekrem ERDEM - İstanbul Millet Vekili
İnci ÖZDEMİR -İstanbul Millet Vekili
Prof.dr. Necdet ÜNÜVAR - Müsteşar
Enis Yeter - Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı Müsteşarı
Saadettin ÇAY - Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı Bakan Danışmanı
Sencar TEPE - Sağlık Bakanlığı Tedavi Genel Müd.Organ ve Doku Daire Başkanı
Dr. M.Rıfat KÖSE - Sağlık Bakanlığı Ana Çocuk Sağlığı ve Aile Planlaması Gen.Müdürü
Sevtap ORUNÇSEL - Sağlık Bakanlığı Özel Kalem Müdürü
Saner GÜNGÖR - Bağ - Kur Genel Müdür Vekili
Arif DAĞLAR - Kartal Belediye Başkanı
Aziz YENİAY - Küçükçekmece Belediye Başkanı
Dr.Erhan EROL - Gaziosmanpaşa Belediye Başkanı
Erol KAYA - Pendik Belediye Başkanı
Fazlı KILIÇ - Kağıthane Belediye Başkanı
Şakir Yücel KARAMAN - Güngören Belediye Başkanı
Ahmet Misbah DEMİRCAN - Beyoğlu Belediye Başkanı
Dr.Mehmet MÜEZZİNOĞLU - Ak Parti İstanbul İl Başkanı
Canan Kalsın - Ak Parti İl Başkan Yardımcısı Dış İlişkiler

SS: Konunun tıbbı boyutu var , hasta açısından sosyal, psikolojik, toplum açısından ekonomik boyutu var. Organ nakli yeri konusunda tartışmaya yer bırakmayacak şekilde önemini ortaya koydular. Ben burada Doç. Dr. Murat Tuncer'e sormak istiyorum , acaba bize kısaca organ naklinin yeri konusunda kısaca bilgi verebilir misiniz?
Böbrek Nakli
MT: 1990 yılları başında diyaliz makinasına ulaşamadığımız için hastalarımızı ölüme yolladık. 95'li yıllardan itibaren diyaliz makinasının artmasıyla tedavi şansımızda yükseldi, fakat bundan sonra başka bir sorun gündeme geldi, diyalizdeki kaliteyi denetleyebiliyor muyuz? Transplant sayıları diyaliz hastaları sayılarıyla beraber gitmiyor, diyaliz hastaları artarken transplant sayılarımız artmıyor, peki neden böbrek nakli? Akdeniz Üniversitesi Tıp Fakültesi'ne gelen hastalara, neden sorusunu sorunca birçok değişik sebep sıralıyorlar. Bunların en önemlisi yaşam kalitesi. Peki sadece yaşam kalitesi için mi? Hayır yaşamak bir insanın en temel hakkı, en iyi diyaliz yöntemi en iyi şartlarda sağlıklı bir insanın iki böbreğinin yaptığı işin ancak % 5 ila 10'unu yapabilir. Transplantasyondan sonra ise bunun 10 katını elde edebiliriz. Bu yüzden böbrek nakli diyalize göre 3 kat daha fazla bir ömür vaad eder. Bence böbrek naklinin esas tercih edilme nedeni budur. Her 100 diyaliz hastasından 9.4'ü her yıl yaşamını kaybediyor. 2000 yılında 14 bin civarında hemodiyaliz hastası varken, 2004 yılında yıllık hemodiyaliz artışı 6000. Yılda 2500, 4 yılda ise 10 bin hastanın hayatını kaybettiği görülüyor. Biz savaşta değiliz, bu kadar hastanın hayatını kurtarıyor olmamız lazım. Bunun tek yolu da organ naklidir. Hangi tip böbrek nakli? Diyaliz hastalarının %30'u ilk 90 günde hayatını kaybediyor. Nakil, kadavradan çok önemli ama canlıdan da yaptığımız nakil sayısı çok az. Canlıdan yapılan böbrek nakliden korkmayın. İki böbrekli olmakla tek böbrekli olmak arasında bir fark yoktur. Canlıdan yapılan nakil her zaman kadavradan yapılan nakilden daha üstündür. 1954 yılından beri böbrek nakli yapılıyor.
Bizim merkez olarak Sağlık Bakanlığı'na bir önerimiz var: Bir hasta kronik diyaliz programına alınmadan önce, mutlaka bir organ nakli merkezi tarafından değerlendirilsin. Bu sayede, diyalize başlayacak her hastadan sanıyorum %20'sini hiç diyalize başlatmadan nakil şansımız olacak. Böbrek nakli yapılmayanlar: Çözümlenmemiş kanser, AIDS, 5 yıldan az ömür, (özellikle yeşil kart için) ekonomik .
Kronik böbrek yetmezliği hastaların tamamına yakını böbrek nakli adayıdır.
SS: (Özet) Organ naklinin son dönem böbrek hastalarında en etkili yol olduğunu, gerek hasta gerek ekonomik gerek yaşam kalitesinde eğer önünde tıbbı engeller yoksa en etkili çözüm olduğunu ortaya koyuyor. Bu yaptığımız tespite farklı bir görüş sunmak isteyen var mı? Bütün panelistlerimiz bu konuda hemfikirler. Peki neden arzu ettiğimiz kadar olamıyor? Sorun nerede düğümleniyor? Bunu araştırmaya geçeceğiz. Bu turda öncelikle Diyanet İşl.eri Din İşleri Yüksek Kurulu Üyesi Şükrü Özbuğday'a söz vermek istiyorum, organların şahitliği meselesi gibi çok söylenen şeyler var acaba bu konular dinmizde nasıl düzenlenmiştir, genel kurallar, uygulamalar nelerdir?
ŞÖ: Organ nakli tıbbı, sosyal, dini, psikolojik bir olgudur. Dini yönden bakarsak, İslam dini insan sağlığına ve hayatına büyük önem vermiştir. Kur'an-ı Kerim'e ve hadislere baktığımız zaman hayatın ve sağlığın insana verilen iki önemli değer olduğu ve bunların kıymetinin bilinmesi ifade edilmiştir. İnsan sağlığı ve hayatını bozacak davranışlardan uzak kalması isteniyor. İçki, uyuşturucu, fuhuş yasaklanmış. Hastalanmadan önce koruyucu hekimlik var ama hastalandıktan sonra da var. Pergamber efendimiz bizzet tedavi olmuş ve tedavi olmamızı buyurmuştur. Bir hadisinde "Ey insanlar tedavi olunuz, Cenabı hak yarattığı her hastalığın devasını da yaratmıştır. Mutlaka araştırın ve tedavi olun diye tavsiyede bulunmuşlardır. İslam tedavi konusunda bir engel tanımıyor, çağın getirmiş olduğu uygulamayı tavsiye edip, öneriyor. Sevgili Peygamberimiz "Bulunduğunuz çağda herhangi bir hastalığa yakalandığınızda en iyi doktora başvurun" buyuruyor. Tedavi konusunda dinimiz engel tanımıyor. Organ nakli ve bağışı bu konuda dinimizin koyduğu engel yok. Aksine engelleri ortadan kaldırmak istiyor. Maide suresi'nin 32. ayeti var. Yüce Rabbimiz "Bir insanı hayata kavuşturan sanki bütün insanları hayata kavuşturmuş gibi sevap alır" buyuruyor. Organ nakli açısından dinimizce bir engel yok, İslam hukukçularının ortaya kuyduğu şartlar ile tıp adamlarımızın ortaya koydukları şartlar örtüşüyor. Bunlar da insan saygınlığını zedeleyecek davranışlardan sakınmak kaydıyla ister canlıdan isterse kadavradan her türlü organ almak, organ nakletmek veya organ bağışlamak dinen caizdir. Bunun önünde hiçbir engel yoktur. Ancak niçin bu konuda sıkıntı çekiliyor. Bunun temelinde halkımızı yeterince aydınlatamamızdır diye düşünüyorum. Diyanet işlerimiz 1930'lardan beri bu konularda çalışmalar yapmaktadır.
SS: Bu tura son vermeden önce İstanbul Tıp Fakültesi Tıbbı Biyoloji Ana Bilim Dalı Başkanı Prof. Dr. Mahmut Çarin'e vermek istiyorum. Hocam tecrübeleriniz ışığında organ naklinin önündeki engelleri nelerdir?
MÇ : Hem İstanbul Tıp Fakültesi'nde görevliyim son bir buçuk yıldan beridir de Türkiye'de ilk defa özel organ nakli ruhsatı alan Memorial Hastanesi'nin de ekibindeyim. Bir takım problemleri biz de bürokrasiden çekiyoruz. Bürokrasiye karşı çözümle gitmekte fayda var. Şu anda 26'ya yakın organ nakli yapan merkez var. Türkiye'deki en büyük problem organ temini. Son 3 yıl Sağlık Bakanlığı verilerine bakarsak yılda çıkan kadavra sayısı 162 ve 192. Avrupa Transplantasyon Birliği'ne bakarsak yılda 3500, 5 ülke verileri. Önce çözüm kadavradan organ nakli. Kadavradan nakledemediğiniz zaman canlıdan temin kalıyor. İlk etapta eşler daha sonra related dediğimiz 4. kuşak akrabaya kadar daha sonra çapraz vericili böbrek nakillerine bakıyoruz. Çare kişiye hizmet ederek diyalizden kurtulmaktır. Türkiye'de adını koyamadığımız bir olay da yazılı görsel basının sürekliliği. Bir gün çok trajedik bir haber çıkıyor üç gün sonra organlar çalındı haberiyle hiçbirşey alamıyoruz. Yazılı görsel basından destek bekliyoruz. Amerika'dan bir örnek vereyim sadece bir alt yazıyla siz organ bağışını ailenizle konuştunuz mu yazısı bile organ bağışını artırmaktadır. Kadavradan nakil önemli. Yoğun bakım kişiyi yaşatmak için uğraşır, yapamıyorsa organlarını en iyi şekilde kurtarmaya çalışır. Hasta yakınları ne kadar iyi hizmet alırsa organ bağışını da o denli sıcak bakıyor. İki üç kısımda toplarsak
" Kadavra organ bağışını artırmak
" Yakınları en iyi şekilde değerlendirmemiz.
II. KISIM
SS: Panelin ilk yarısında son dönem böbrek yetmezliğinin sorunlarını tartıştık, organ naklinin önündeki engellerle ilgili çok özet görüşler aldık ve bir konu çok açık ve net ki bu konuyla ilgili hiçbir dini engel yok, bilakis hocamızın işaret ettiği gibi teşvik de var. Bu kadar önemli ve gerekli olan bir konuda önünde hangi engeller vardır? Bu soruyu bir iki cümleyle bütün hocalarımıza yöneltmek istiyorum. Aydın Hocam sizden başlayalım mı bu konuda neler dersiniz?
AT: Tıbbı olarak en iyi tedavi. Hem yaşam beklentisini hem yaşam kalitesini de artırıyor. Ekonomik olarak da dramatik farklılıklar var. Transplantasyonu artırmak için devletin gerekli önlemlerini alması gerekiyor. Engeller belli; Yeterli organ olmaması. Yeterli sayıda merkez ve hekim var, hekimlerimizin eğitim düzeyi yeterli. Ve ilaç firması desteği yeterli. Başarı ve red oranı Avrupa ile başbaşa. Bence en önemli neden siyasal otorite istikrarlı bir şekilde bu konuya eğilmemesi. Böbrek nakli ile ilgili organizasyonları sivil toplum örgütlerine bırakmak gerekiyor. Ülkemizde hükümetler 3-5 yılda değişiyor, herkes iyi niyetli ama istikrar olamıyor.
SS: Şu anda sizce herhangi bir yasal eksiklik var mı?
AT: Yasal eksiklik konsununda bakanlık bünyesinde daha deneyimli insanlar vardır. 1990'lı yıllarda İstanbul ve çevresinde yapılan çalışmada bir yıl içerisinde yoğun bakımda beyin ölümü saptanan hasta sayısı 900. 900 kişiyi diyalizden kurtarmak mümkün ama bunu yapamıyoruz. Niye? siyasal otorite net kural koyamamış. Çözüm: Görsel yazılı medyayı sürekli kullanmak.
SS: Sorun ne hocam? Siyasal otoritenin sorumluluğu nedir burda?
AT: Bir, halkın eğitimi çok önemli. Halkın transplantasyona bakış açısını değiştirmek, daha ılımlı bakmasını sağlamak gerekiyor. Koordinasyon zorluğu var. Akdeniz bunu aşmış gibi. Yoğun bakım yatağı olan hastelerle işbirliği sağlamışlar. Güzel örnekler var. Siyasal otorite bu örnekleri model alıp yaygınlaştırabilir.
SS: (SSK'ya) Sizce nedir?
SK: En önemli engel donör eksikliği, en kestirme yol yoğun bakım hastaların organ teminini zorunlu hale getirmek lazım. Kanuni düzenlemeler organ vermeyi kolaylaştırmak, teşvik etmek lazım. Tabii kamuoyu desteği, basın desteği, sivil toplum örgütlerinin desteği çok önemli fakat donör bulmayı kolaylaştırmak gerekiyor. Bu konuda hızlı bir düzenleme yapılabilir.
SS (VA'ya) Sizce Nedir?
VA: (Gelen kişilere teşekür)Organ naklinin önündeki engeller nelerdir?
" Bürokratik engeller, (sevkleri ayrı ayrı alıyor, bunlar 3-4 ay sürüyor, sonra bazen tekrar yapması gerekiyor) SSK genel müdürümüz 6000 hasta sıra bekliyor dedi, Türkiye'de 30.000 hastanın 20.000 böbrek nakli olabilecek durumda, peki neden hepsi kadavraya girmek istememiş ve dosyasını hazırlamamıştır? Geri kalanlar böbrek nakli olmak mı isteniyor? Hayır. Bürokratik engelleri aşamaması ve organ nakli merkezlerinin ciddi bir çalışma yapmayıp organ bulamaması. Hastalarımızın şevki burada kırılıyor.
" Organ nakli ünitelerinin tıkanıklığı, cerrahilerle nefrologlar uyum içinde çalışmıyorlar.
" Kamuoyununun bilinçsizliği
Peki ne yapılmalı?
" Kamuoyunun aydınlatılması
" Türkiye'nin her bölgesinde ki büyük şehirlere organ alma noktaları kurulmalıdır.
" Organ nakli ünitelerinde organ alınması için ciddi halkla ilişkiler kurulmalı.
" Acil servisi ve yoğun bakım ünitesi olan tüm hastanelerin doktorlarıyla konuyla ilgili seminerler verilmelidir.
" Trafik ekipleri ile irtibat halinde olunmalıdır.
" Din adamları, medya aracılığı il halkla iletişim halinde olunmalı
" Yerel yönetimler ve konuyla ilgili Sivil Toplum Kuruluşları ile ortaklaşa çalışmalar yapılıp komuoyu aydınlatılmalı
" Organ nakil ünitelerinin bu işi para kazanma değilde, hizmet ve hayat kurtarmak olduğunu kamuoyunu ikna etmek için çalışmalı.
" Kurumlarla organ nakil üniteleri maddi olayı çözülmeli ( Hastaya yansıtılmamalı )
" Yoğun bakım üniteleri çoğaltılmalıdır.
" Sosyal güvence kurumlarıyla organ nakili üniteleri arasındaki maddi olayı çözümlenmeli; doktor hasta arasında para alışverişi olmamalı.
" BÖHAK olarak sosyal boyutu üstleniriz. Fakat organ nakli merkezleri halktan gibi davranmadıkça bizim çalışmalarımız bir işe yaramaz.

Sağlık Bakanlığı
BK: Bürokratik engelleri kabul etmiyorum. Sayın bakanım adına bürokratik engeller tanımını kabul etmiyoruz. Bürokrasi bu insanların sağlık kalitesini arttırmal için var, eğer sorun varsa bize iletin.
Dinleyicilerden tepkiler...
Onun dışında önemli konu Eğitim
Bakanlığa düşen sorumluluğu biliyoruz, Sayın Acar'la beraber çalışacağız, organ naklinin ülkenin programı olduğunu beraber lanse edeceğiz.
Hasta yakını: Türk insanı yurt dışında çareyi arıyor, eşim hasta. Suriye'de 20.000 İran'da 10.000, Pakisten'da 5000 dolar Rusya'da 50.000 dolar bu paralar neden dışarı gidiyor? Bürokrasi, devlet görmüyor mu bunları? Bağ-kur nakil konusunda çare bulamıyor? Nakil giderini en aza düşürsün. Soyadı farklı akrabalar var, amca çocuğu gelip benim hastama böbreğini veremiyor. Urfa'lıyım, Mersin'de yaşıyorum, buraya tedavi olmaya geliyorum.
Hasta yakını: Eşim 8 yıldır diyalize giriyor. İlk hastalandığında 97'de şoka girdi. 84'de ortapedik özürlü trafik kazasından. Böbrek için hiçbirşey yapamıyorum. Hiç bilgi verilmedi. Diyalize gireceksiniz, Fistül ameliyatı olacaksınız dedi. Kitaplardan vs. araştırdm. İlk önce nakil olacağını söyleselerdi, hepatit C olmazdı ve belki daha çok yaşayacaktı. Neden bilgi verilmedi? Bizi 2.sınıf hayır 3.sınıf vatandaş olarak gördüler. İki ay sonra büyük çabayla dosyamı hazırlattım, ama tekrar tahlil isteniyor, eşim ortapedik özürlü çok zorlandık. Türk-med diyaliz merkezinde bu konuları öğrenebildim. Sigortada o kadar çok bürokrasi var ki. En uzak yer Kartal'dan Göztepe'ye Merdivenköy'den bir çok imzadan sonra tekrar ilaç almak için uğraşıyorsunuz. 6 aylık sevkler veriliyor, niçin bu kadar kısa süreli yapılıyor?
Hasta: Osmaniye ile Samatya arasınadaki mekik ne? Orda da başhekim var orda da var, dolmuşçuları mı zengin ediyoruz?
Hasta: Bir de ilaçlarımızı daha kolay almak istiyoruz.
Hasta: Sağlık Bakanlığı ile hastalar arasında büyük uçurum var? Bize sorunlarınızı iletiniz dediniz, e-mail adresi, telefon numarası verebilir misiniz? Muhattap bulamıyoruz, sorunlarımız çok büyük. Hastalar birbirinden öğreniyor/ne yapacağız bröşürü olsun. Akdeniz Üniversitesi bu konuda çok ileri ondan yararlanılsın. Sağlık Bakanlığı'nın hiçbir projesi yok, ben proje görmek istiyorum.
SS: Akdeniz Üniversitesi'nin bu konuda yaptığı çalışmalar belli. Bu noktada sözü Akdeniz Üniversitesi'nden Alper Hocam'a vermek istiyorum, siz bu engelleri nasıl aştınız? Sayılarınız şu anda Avrupa ortalamasının üzerinde, bunu nasıl yaptınız sizin hikayenizi bir dinleyebilir miyiz?
AD: Biz sadece hayat kalitesinden söz etmiyoruz biz hayattan söz ediyoruz. Nakil olan hastanın yaşama şansı da artıyor. Biz naptık Akdeniz Üniversitesi'nde? Bizim bir ekibimiz var, biz asıl olan hayattır dedik, yapılması gereken herşeyi batıdaki gibi yapmaya çalıştık. Bir koordinasyon sistemi kurduk. Bu arkadaşlar civar illeri dolaştılar, seminer verdiler, SSK Hastanesi'nin başhekimini deli ettiler fakat kadavra sayıları katlanarak arttı. Çözüm burada değildir. Türkiye'nin kısa vadedeki çözümü kadavra sayısının arttırılmasıyla sağlanamaz. Kadavra sayısının arttırılması için sizin her ilinizde hastaya çok iyi yaklaşabilen modern bakım olanaklarını sunan yoğun bakım ünitesinin olması lazım. Türkiye'de bu yok. Hastasına yeterince ilgi gösteremediğini düşündüğü hasta yakını, organları bağışlamaz. Peki nasıl çözeceğiz? Sosyal güvence kurumlarının şu anda diyaliz hastaları için harcadıklar paralar çok yüksek. 2000 ila 2003 yılı arasında 12.000 tane yeni kronik böbrek hastası meydana çıktı. 5 yıl sonra sosyal güvence kurumları 4 milyar dolar harcamak zorunda ve harcayamayacaklar ve diyaliz firmaları bu hizmeti veremeyecek ve ölümler/toplu ölümler olacak. Biz Akdeniz Ünivarsitesi'nde sorunu böyle ortaya koyduk. Bu ulusal sağlık sorunu ve hep beraber çalışıyoruz. Hepimiz yorgunuz çünkü bunun bir karşılığı yok. Biz özverili çalışıyoruz fakat herkesten bunu bekleyemeyiz. Yapılması gereken : Canlı verici sayısını arttırmak lazım
Organ mafyası suçtur fakat tedavi olacakken tedavi edilmeyen ve ölen kişilerde aynı derecede suçlulardır. O halde canlı verici sayısını arttırmalıyız. Doku uyumu meselesi var. Üç doku uymazsa böbrek nakli yapılmaz, diyaliz yapılır. Peki. Peki ölüm hızı nedir? Senede %10. Hiç doku uymazsa yapılan böbrek nakli ile üç doku uyarsa yapılan böbrek naklinin 5 sene sonundaki böbreğin çalışma oranı nedir %15. Bir yandan %70 böbreği çalışan bir grup yaratabiliriz, bir yandan %70 ölmüş bir grup yaratabiliriz. "Doku uyumu zorunluluğunu kaldıralım". Varsa doku uyumu olandan alalım, yoksa diyaliz yerine biz böbrek naklini tercih ettik. Nüfus verilerine göre 30 bin böbrek hastasının eşinin kan grubu aynı verici olabiliyor. Hemodiyaliz iki yıllık maliyeti 90 milyar 865 bin lira(herşey dahil), transplantasyon 36 milyar 193 milyon ilk yıl ikinci yıl 10 milyar 100 milyon lira, toplam 46 milyar maliyeti iki yıllık. Bunları isteyene gösterebilirm bizim bilgisayardan çıkan sonuölar. Peki SSK paket fiyat olarak bize ne veriyor? Alıcı için 4 milyar 720 milyon, verici için 1 milyar 109 milyon. Çıkarın bu fiaytı 3 katına Türkiye'de yılda 2500 böbrek nakli olur. SSKkpaketi çok düşün veriyor, sorun ekonomiktir. Öyle bir sistem olmalı ki herkes kazansın, bu parayı zaten ödüyor devlet, bu para dışardan gelmeyecek. Devlet 5 yılda 225 milyar lira ödüyor bir hastası için ama bir nakil hastası için 5 yılda bir nakil hastası için 100 milyar lira ödüyor. İşte çözüm burada. Kadavra bulamamak, donör bulmamak sonuçtur. Somut öneri: Paket fiyatını 3 katına çıkarın. 7 bin eşin 5 bini kullanılır. Onun dışında kadavra bulmaya elbette devam ediyoruz.
SS: Sayın Tuncer'e Akdeniz'in farklılığı nedir?
MT: İzninizle Alper Bey'e eklemek istediklerim var. Öncelikle biz doktor olarak bazı bilgileri hastalara aktarırıken zorluklar yaşıyoruz. Biz kitapçık bastırdık. Önerim Sağlık Bakanlığı'na şu: Lütfen diyaliz aşamasında daha diyalize girmeden hasta ve hasta yakınlarının eline doğru bilgilerle dolu bir kitapçık hazırlansın verilsin. İkinci somut önerim: Aklım almıyor devlet yeşil kart hastalarının diyaliz masraflarını karşılarken bunun 3 katı daha ucuz olan transplantasyon tedavisi masraflarını neden ödemiyor? Bağ-kur bir kaç üniversite hastanesi dışında anlaşmaları yok. Paraları geri alamıyor. Devletin bunu yapmaya hakkı yok. SSK ve Emekli Sandığı ne sağlıyorsa o yapılsın, devlet ayırım yapmamalı. Akdeniz Üniversitesi sonuçları var.
" Kadavra sayılarında artış var.
" 2003 yılında eşlerle oranı arttırmışız
" 7000'e yakın insana böbrek nakli yapmak mümkün
" 4. yılın sonunda taktığımız 100 böbreğin 92'si sağlam durumda
" Böbrek nakli yapılan 100 hastanın 4. yılında 96'sı sağ. Bunu diyalizle karşılaştırırsanız yıl bazında 36 hastanın hayatı kurtulmuş demektir
" 4 yıl boyunca onurumuz kurtardığımız 170 kişinin hayatıdır
SS: Özetleyecek olursak; Üzerinde tartışılması gereken noktalar şunlar:
" Doku uyumu üçlü doku uyumuna gerek yok, kan grubunun tutması yeterli
" Sosyal güvenlik kurumlarının farklı üyelerinin homojen bir şekilde hizmetlerden eşit yararlanması var
" Kadavradan ziyade canlıdan organ bulmak daha fazla işe yarar
" Finansal boyut, ödenen miktarlar 4-5 milyardan 15-16 milyara çıkarsa hizmet verimi artar. Burada acaba özel kuruluşlarda bundan yararlanır mı? diye sormak isterim.
Konunun farklı açılardan değerlendirmleri için farklı görüşler alacağız.
Mahmut Çarin Hocam'a, Alper Hocam'a, Servet Hocam'a söz vermeyi düşünüyorum, bu arada söz isteyen Antalya'daki Organ Nakli Olmuş Hasta Derneği'nden Mehmet Şahan Bey var, eski bakanımız Hamdi Üçpınarlar söz istedi, belki aramızda bulunan DİADER yönetim kurulu başkanı arzu ederse söz vermek istiyorum, yani konunun farklı değerlendirmeleri ondan sonra toplantımıza salondan da görüşleri alarak devam etmek istiyorum. Buyrun hocam
AD: Şu noktayı açıklamak istiyorum. Doku uyumu gereksizdir demiyoruz. Zorunlu değildir. Varsa tam uyum yapalım ama ya yoksa napalım? O zaman kan grubu aynı olan hastadan yapalım çünkü bunun sonucu diyaliz tedavisinde daha yüksek. Doku uyumu olmayan böbrekle doku uyumu olan böbrek karşılaştırılmıyor. Doku olmayan böbrekle diyaliz karşılaştıması yapılıyor. O yüzden doku uyumu gereksiz değildir demiyorum zorunlu değildir. Doku grubu bakılan kağıda uygun değildir diye yazıp gönderdiğinizde o kişiyi diyalize mahkum ediyorsunuz. Dünyanın pratiği bu değildir. İkincisi canlı akraba olmayan böbrek nakilleri, çapraz nakiller, bizim etik kurulumuz var. Akraba olmayanlar o kurula aralarında para ilişkisi olmadığını gösterirlerse, kabul ettirirlerse ve o kurul nakil yapılabilir derlerse bundan sonra böbrek nakli yapacağız.
Yeni yönetmeliği kuralı bu, bu kanunlaşacak inşallah.
SS: Ben bu noktada sözü Çarin Hocam'a vermek istiyorum.
MÇ: Konuşmaya başlamadan Alper Hocam'a bir iki şey söyleyeceğim, öncelikle yaptıkları çalışmalar için sizi tebrik ederim. İkincisi iki koordinatörleri olduğu için tekrar kutluyorum. 130 nakil yaptğını söyledi, evet biz de 98'de biz de 90'ı kadavra, 60'ı canlıdan 150 yapmıştık ama sonunda ekipte yorgunluklar baş gösterdi Alper'in söylediklerine canı gönülden katılıyorum. Hastaların sorunları olduğu kadar bizim de sorunlarımız var. Bu sorunlara da çözümler hep beraber olacaktır.
Doku uyumu en çok konuşulan konu, biz nasıl bakıyoruz.
İmmanoloji Değlendirmede şunlara bakıyoruz:
" Doku tipi
" Kan uyumu
" PRA, crossun negatifliğine bakıyoruz
" Kadavrada cd30..........(vs. Çok anlamadığım tıbbı şeyler!)
MHC&İmmu sistem neden önemli?
Kendinden olanı tanıma
Yabanacı olanı tanıma
MHC antiyenleri yabancı antiyenlere karşı normal
HCA uyumu
Yüksek greft survisi
Yüksek greft fonksiyonu
İmmusupresyonun azaltılması
(BURADA TIBBI AÇIKLAMALAR VAR YUKARDAKİLER NOTLARIMDAN ANLAMADIĞIM ŞEYLER)
Ben yine diyorum ki biz eşleri kullanalım, uzaktan akrabaları kullanalım, buna hiçbir itirazım ama bizim çözümümüz yine kadavrada ben Alper Bey'le bu noktada ayrı düşüyorum.
SS: Bu konuyu kendi anladığım kadarıyla özetlersek aslında her iki konuşmacının da söyledikleri açık. Sayın Mahmut Çarin Hocam der ki araştırmalar, izlemeler göstermiştir ki doku uyumu tam doku uyumu olanların hayatta kalma şansları uzun vadede baktığımızda doku uyumu olmayanlara göre daha yüksek. Fakat öbür tarafta sayın hocamın dediği şey doku uyumu olmayıp da da kan uyumu tutanların şansı doku uyumu olan organ bulmak değil malesef zaten bulabilsek yapalım ama bulamayınca bunu hemodiyalizle karşılaştırmak durumundayız. Doku uymasa dahi kan grubu uyduğunda hemodiyalizdeki ölümlerle karşılaştırdığımızda bunu tercih ediyoruz. Bu noktada hastaya ve aileye doğru bilgiyi vermek önemli. Bak arkadaş kan gurubun uyuyor dokun uymuyor durum budur budur %15 kabul edilmeme olasılığı vardır, doku uysaydı şöyle şöyle olurdu ama hemodiyalizde de böyle böyle diye bu bilgiyi basit hastanın ve ailesinin anlayacağı şekilde bilgi baştan verip hastaya tercih bırakılırsa Sağlık Bakanlığınca da herhangi bir engel teşkil etmiyor. Ben sayın genel müd. dönmek istiyorum acaba SSK organ nakli konusunda temel sorun gibi gözüken bu işin maliyeti ve yapan ekiplere bir ekonomik teşvik sağlamamasından dolayı bu bahsedilen rakamlarda ödeme yaparsa sistem de hasta da kazanır der Alper Hoca ne diyorsunuz?
SK: Cevaba geçmeden önce mail adresimi vereyim ssk.gov.tr den srkarahan@ssk.gov.tr
Bizim bu yıl sonu bitecek bir çalışmamız var transplant ve diyaliz maliyetleri diye. SSK kendisine fatura edilen rakamları incelediğinde transplant için 36 milyar bir yıllık fatura diyaliz için de 45 milyar. Dolayısıyla 5 yıllık rakamlarda diyaliz için 225 milyar transplant için de 100 milyarlık rakamlar verdiniz. Burda sanırım diyaliz daha fazladır. Sadece diyaliz için para ödenmiyor yan giderler oldukça fazla. SSK açısından bakınca biz paket fiyatını 15 milyara çıkarttığımızda hastalar ek bir para ödemek durumunda kalacaklar mı? Eğer kalmayacaklarsa biz bu parayı yılbaşı itibarıyla hemen çıkaralım. SSK olarak hastalarımıza transplant yapılması birinci önceliğimiz. Ancak tabii ki bu hastalara transplant ücreti dışında da ilaç maliyetimiz var. Biz elimizden gelen herşeyi yapmaya hazırız.
AD: Benim çalıştığım kurum açısından biz 5 milyarı kabul ettik tabii ki bunu da ederiz. Üniversitem adına kabul ederim.
SS: Bu konuyu takip etmek BÖHAK'a düşüyor. Bir diğer konu da yeşil kartlıların da organ nakli kapsamına alınması. Bir diğer konu takip edilmesi gereken süreçlerin tanımlanıp, iyileştirmesi. Mustafa Bey sizin söylemek istediğiniz bir şey var mı?

Mustafa Işık Özel Diyaliz Merkleri Derneği Başkanı
Hastalarımız için 2 alternatif var biri diyaliz diğeri transplantasyon. Biz diyaliz bacağıyla ilgileniyoruz. İkinci alternafile de ilgili biz üzerimize düşeni yapacağız, transplantasyon ile ilgili olarak bilgilendirmek bizim görevimizdir. Transplantasyonu engelleyenleri merkezimize, derneğimize şikayet ediniz.
Mehmet Şahan Türkiye'nin en eski organ nakli olmuş hastalarından bitenesi.
%40 uyumla böbrek takıldı. Kimi bana 6 ay gün biçti ama 26 yıl oldu. Ben ayaktayım yılmayın.
Hamdi Üçpınarlar
Daha önceki panelde böbrek hastalarının çektikleri çileleri öğrendim, bugün kan uyumuyla birşeyler yapılabilirmiş öğrendim. Hasta ve hasta yakını siyasetin rolü, eğitim sadece siyaset adamının konusu değil.
Hasta: Ben 15 yıldır hastayım, Cerrahpaşa'da Çapa'da ilk etapta para soruyorlar. Akdeniz'de Levent Bey bana paranın ikinci planda olduğunu söyledi. Ama Cerrahpaşa, Çapa ilk etapta para diyor. Neden böyle?
Hasta Yakını: Eşim Ege Üniversitesi'nde karaciğer transplantasyonu oldu., SSK'da bürokratik çok problem yaşadık, ben ISO denetçisiyim, SSK'da süreçler tanımlanmamış. Neden bu kadar çok ilaç istiyorsunuz diyor, Ege Üniversitesi'nin imzalarına güvenmiyorlar, eşim birçok ilaç kullanıyor bunların yan etkileri de var, onlar için ayrıca ilaç kullanıyor. SSK sevklerinde İstanbul dışı sevklerde büyük sorun yaşıyoruz, ister istemez İzmir'de ev tutup adres göstermek zorunda kaldık.
BK: Bu yıl bir kanun çıktı bilgi edinme hakkı ile ilgili. Siz resmi kurumlara yazdığınız her dilekçeyle mutlaka cevap alıyorsunuz. Bu sizin kanuni hakkınız. İki, hasta hakları genelgesini yazdık ve hastanenizde ilgili birim kurulmuşsa mutlaka başvurun ve hakkınızı arayın. Üç 184 Sağlık Bilgi Hattımız var, şehir içi ücret geçerli lütfen onu da değerlendirin. Beş, adım soyadım bekirkeskinkilic@saglik.gov.tr ben de her türlü başvurunuzu karşılamaya zevkle hazırım, lütfen hakkınızı arayın.
SS: Bir noktanın daha altını çizmek istiyorum. Türkiye'de organ naklinin maliyeti belli. Çapa, Cerrahpaşa gibi müstesna kurumlarımıza da haksızlık etmemek lazım. Çünkü önemli çalışmalar orda da yapıldı, yapılmaya devam ediyor. ancak işin maddi boyutunun da birileri tarafından karşılanması gerek, onlarda bu paraları alıp ceplerine atmıyorlar. Ama sanıyorum ki yılbaşından sonra sayın genel müdürümüz o kunudaki ilerlemeyi sağlayacak.
Hasta: Ben yaklaşık 10 ay önce diyalizle tanıştım. Para konusuyla hiç muhattap olmadım. Şu ana kadar hep hemodiyaliz hastalarının sorunları konuşuldu, ben periton diyaliz hastasıyım. Ben solüsyonlarla tedavi oluyorum. Bu solüsyonları özel firmalar evimize kadar getiriliyor ama ben her ay hastaneye gidip bu solüsyonları almak zorundayım. Ben hastayım bunlar neden düşünülmüyor?
VA: Bu panel organ nakli paneli, diyalizle ilgili sorunları bir sonraki panelimizde konuşacağız.
SS: Meltem Hocam'a söz veriyorum
Meltem???: Cerrapaşa Tıp Fakültesi'nin para talep edildiği söylendi. Biz kurumu olan hastalardan sadece farklı maddeler alınacaksa talep ediliyoruz. Böbrek nakli için ilave bir para hastanın cebinden çıkmıyor.
MÇ: Müsade ederseniz ben de hem Çapa hem de Cerrahpaşa Tıp adına cevap vereyim. Hastamızın dediğini üzüntüyle dinledim. Bu cümleyi kullanırsanız bize haksızlık etmiş olursunuz. Hiçbir arkadaşım tedavinizi yapmadan para talep edemez.
SS: Ben bütün panelistlere ve salondan katılımcılara çok teşekkür ediyorum, gönül isterdi ki herkese söz verelim ama zaman sınırlı.

SONUÇ:
Ülkemizde organ naklinin önündeki en önemli engel, bu alana sosyal güvenlik kuruluşlarının kaynakları ayırma şekli ve miktarıdır.Organ nakli hizmetinin bedeli, hizmetin bütün yönleri dikkate alınarak fiyatlandırılmalı, bu hizmetin hekimler tarafından diğer hizmetlere göre daha ağır şartlar altında verildiği dikkate alınarak nakil yapan ekiplerin emekleri ödenmelidir. Beklentimiz bakanlığımızın, sosyal güvenlik kuruluşlarımızın ve ünüversitelerimizin üzerlerine düşeni bir an önce yapmalarıdır.
Orjinal Metin BÖHAK sitesinde yer almakta olup, sitemizde onların izniyle yayınlanmıştır: